Onument nr. 1: een plek om verdriet te uiten in Kortrijk

Een familie van objecten ontwerpen ter nagedachtenis van de coronaslachtoffers? En die doorheen het Belgische landschap verspreiden? Landschapsarchitect Bas Smets zag het meteen zitten. “Psychiater Uus Knops contacteerde me met dat idee vorige zomer, nadat zij Memorial 22/3 in Brussel had gezien, een werk voor de slachtoffers van de terreuraanslagen. Natuurlijk reageerde ik enthousiast”, zegt Bas. Opnieuw samenwerken met Ebema voor de realisatie van de monumenten vond hij bovendien een fijn vooruitzicht.

Symbolische plek
Uus Knops besloot de monumenten bewust Onumenten te noemen. Om het opener, lichter en luchtiger te maken én om de toegankelijkheid te beklemtonen. Bas en Uus – geruggensteund door vzw Kunstwerkt, psychologe Elke Van Hoof en Moving Closer – brainstormden over de locaties, verkregen subsidies van Minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers en maakten werk van het Onument in Kortrijk, dat in juni 2021 werd ingehuldigd..

“Elke stad, gemeente of organisatie kan een aanvraag doen, maar vervolgens zoeken we wel samen naar een geschikte plek. Want er moet voldoende symboliek zijn”, vertelt Bas. In Kortrijk viel hun oog op de begraafplaats Hoog Kortrijk. “Het monument is hier ingebed in een groene omgeving. Het staat half op de begraafplaats, half in een natuurgebied. Of tussen dood en leven.”

Het is net die betekenis die een Onument waardevol maakt, zo meent Uus: “Ja, een Onument kan iets betekenen. En ja, wij kunnen een verschil maken! De Onumenten kunnen een verschil maken. Een nieuw woord en een nieuwe conceptuele vorm geven de aanzet om op een nieuwe manier om te gaan met rouw. Die nieuwe manier is er een van openheid. Openheid naar elkaar en in de open lucht, mét optimisme. De dood moet niet langer weggeduwd worden in het achterste kamertje of in een funerarium. De rouwende moet zich niet langer terugtrekken in zichzelf en in de cocon van zijn huis. Nee, er is nu een bijzondere plaats waar je naartoe kan. Een Onument is als een zwarte rouwband die nu uitnodigend in de natuur ligt. Die nieuwe taal, die aanzet en uitnodigt tot meer openheid en verbinding, dat is voor mij echt de essentie van een Onument.”

13 karaktervolle betonelementen
Dit Onument bestaat uit twee halve cirkels van 13 elementen in hoogwaardig gepolijst prefabbeton. Ze vormen samen een O – een teken van eenheid en verbondenheid – maar worden ook doorbroken door de natuur. Bas: “Net zoals het virus ons leven on hold zette, doet een element uit de natuur dat hier. Ik wil zo de kracht van de natuur aantonen. Het werk heeft een soort zwaarte door de materialen. Maar ook een zekere lichtheid door het ontwerp en de locatie. Het vormt een plek om je verdriet te uiten en samen tot rust te komen.”