Ebema en URBCON ontwikkelen waterpasserende klinkers van geopolymeerbeton

Kamp C in Westerlo is een centrum voor duurzaamheid en innovatie in de bouw. Je vindt hier het eerste volledig circulaire kantoorgebouw van Vlaanderen: ’t Centrum. Het is één van de drie realisaties binnen het Europese URBCON-project, dat toont hoe ‘groenere’ betonsoorten gemaakt én gebruikt kunnen worden. Via technologiepartner ResourceFull kwam ’t Centrum bij Ebema terecht voor een duurzamere verharding rond hun gebouw. “Dat was voor ons hét moment om te innoveren met een cementarme versie van de waterpasserende klinker Halter Classic”, zegt Frank Gendera. “In mei 2023 leverden we 420 vierkante meter Halter Classics die grotendeels gemaakt zijn van cementvrij geopolymeerbeton. Dit type betonstraatsteen lijkt op een gewone klinker, is even sterk en heeft dezelfde kleur en afmetingen (22 cm x 11 cm x 8 cm), maar hij bevat veel minder cement.”

Waterpasserend én cementarm: dubbele ecologische winst

De Halter Classic is een waterpasserende betonstraatsteen uit het Eco Solutions-gamma. Hij heeft een bredere voeg waarlangs het regenwater in de bodem kan infiltreren. Het hemelwater stroomt niet meer weg en kan bijvoorbeeld de grondwatervoorraad voeden. Een vorm van slim verharden. “Nu we deze waterpasserende klinker ook in een cementarme versie kunnen maken, boeken we twee keer vooruitgang voor het milieu”, zegt Livia Tasco. “De juiste ondergrond en een correcte plaatsing zijn wel belangrijk om het maximum uit de waterpasserende klinkers te halen. Daarom bundelen we alle adviezen in onze plaatsingsvoorschriften.”

Het eerste circulaire kantoorgebouw van Vlaanderen

“Een verzameling bouwmaterialen die samen een kantoorgebouw vormt, maar er later weer uitgehaald kan worden voor hergebruik: dat is eigenlijk een mooie definitie van ’t Centrum”, legt Marijke Aerts uit, projectverantwoordelijke van URBCON. “Het gebouw bestaat zoveel mogelijk uit gestandaardiseerde elementen. Die maken hergebruik straks gemakkelijker. Daarom liggen er bijvoorbeeld overal dezelfde waterpasserende Ebema-klinkers, zelfs onder het afdak. ’t Centrum is energieneutraal, heeft een cementloze fundering, gebruikt schelpen als vloerisolatie en zuivert gebruikt water via een muur met planten. Dit gebouw heeft ook een doorgedreven digitale tweeling in BIM (Building Information Model); een digitaal bouwplan waarin quasi elk bouwelement van ‘t Centrum is opgenomen. Dit systeem verzamelt gegevens zoals de luchtvochtigheid en het lichtverbruik, maar ook de druk die een bouwelement ervaart in deze structuur. Zo kunnen we doorheen de tijd steeds de kwaliteit van het element berekenen om te zien of het nog sterk genoeg is voor hergebruik. Ook voor de verharding rond het gebouw zochten we een duurzaam alternatief. Het is belangrijk om pioniers te vinden die hun schouders hieronder willen zetten. En die vonden we in URBCON-projectpartner ResourceFull en in Ebema.”

Ecobeton is niet één soort beton

“We onderzochten heel wat cementalternatieven binnen het URBCON-project”, zegt Marijke Aerts, projectverantwoordelijke van URBCON. “Groener beton is dan ook een gamma van verschillende soorten, afhankelijk van de klasse, de sterkte en de beschikbare reststromen. Bijvoorbeeld beton met minder cement of helemaal geen cement, zoals geopolymeerbeton. Maar ook beton met gerecycleerde toeslagstoffen of zelfs met gerecycleerd beton. Het is de kunst om de juiste ecobetonsoort toe te passen op de juiste plaats. En niet meteen naar klassiek beton als bouwmateriaal te grijpen.”

Een duurzame toekomst in beweging

“Ebema zoekt al een aantal jaren naar alternatieven. Daarom werken we samen met goede partners, zoals ResourceFull. Zij optimaliseren onze betonsamenstellingen. Geopolymeerbeton kan een deel van de oplossing zijn, al blijft een betonstraatsteen met cement op dit moment nog goedkoper. Beton met geopolymeren is trouwens niet nieuw. Het bestaat zelfs al meer dan duizend jaar, maar wordt nu weer actueel. Het is een goede piste in de omschakeling naar minder milieubelastende betonsoorten. Maar daarnaast blijven we zoeken naar andere alternatieven om duurzamer om te gaan met onze grondstoffen en onze omgeving”, besluit Frank Gendera, raadgevend ingenieur bij Ebema.

“Vandaag gebruiken we bij wijze van spreken hetzelfde cement voor een grote brug over een snelweg als voor de fundering van een paaltje in onze tuin”, gaat Wouter Crijns verder, zaakvoerder van ResourceFull. “Het is slimmer om cement of alternatieven toe te passen op basis van de technische eigenschappen die nodig zijn. En daarbij te kiezen voor de meest ecologisch verantwoorde optie. Los van alternatieve bindmiddelen voor beton zijn er ook andere ontwikkelingen: beton printen, het opvangen van CO2 en opnieuw verwerken in bouwproducten, alternatieven voor staalwapening, energie-efficiënte procestechnieken … Minder milieubelastende bouwtechnieken zullen niet afhangen van één oplossing, maar van een combinatie van verschillende innovaties. Afval verminderen, slim hergebruiken en CO2 reduceren zijn daarbij belangrijke gemeenschappelijke delers.”

Over URBCON

Hoe kunnen we groenere beton maken met dezelfde voordelen als klassiek beton? Waar kunnen we deze ecobetonsoorten toepassen? En hoe kunnen we dit proces versnellen en opschalen? Dat was de focus van het Europese URBCON-project. Deze internationale samenwerking tussen universiteiten, steden en industriële partijen liep van 2018 tot 2023. Tijdens de productie van cement komt er CO2 vrij. Beton is wereldwijd één van de meest gebruikte bouwmaterialen en heeft daardoor een aanzienlijke milieu-impact. URBCON zoekt daarom naar vervangproducten voor cement als bindmiddel. En bekijkt hoe primaire grondstoffen (zand, grind, …) vervangen kunnen worden door producten die al in omloop zijn: ijzer- of koperslakken, ‘afvalproducten’ uit de metaalindustrie. Drie pilootprojecten uit ecobeton tonen de mogelijkheden: een wenteltrap in een Gentse school, een voetgangersbrug in Rotterdam en dit circulaire kantoorgebouw op Kamp C.

• Lees meer over het URBCON-project
• Alle info over ’t Centrum op Kamp C
• Lees meer over ResourceFull