De buurt rond de schoolpoort is een chaotische plek waar ervaren én onervaren verkeersgebruikers elkaar ontmoeten. En dat in een wirwar van voetgangers, auto’s, fietsers, steps en openbaar vervoer. Een drukke en soms zelfs gevaarlijke situatie. Gelukkig zijn er oplossingen. Steeds meer scholen en gemeentebesturen zetten in op een duurzame, veilige mobiliteit in de schoolomgeving. Met voldoende ruimte voor voetgangers en fietsers, zodat iedereen onbezorgd naar school kan gaan.
Deze blog zet je op weg naar een verkeersveilige school. We fietsen doorheen verschillende onderwerpen: wat een veilige schoolomgeving precies is en wat de voordelen zijn. Maar ook welke kleine en grote werken duurzame mobiliteit stimuleren, en hoe Ebema_LivingCity jou bijstaat om een veilige schoolomgeving te realiseren.
De school zou een plek moeten zijn waar iedereen zich vlot kan bewegen en waar je elkaar kunt ontmoeten. Dat staat haaks op de chaotische ochtend- en avondspits waar veel scholen mee kampen. Wanneer je al je aandacht op het verkeer moet richten, is er geen tijd meer voor ontspannende praatjes. Een veilige schoolomgeving schept ruimte: voor een gezonde mobiliteit, voor extra beweging, aangename sociale contacten én meer groen.
Een onveilige schoolomgeving is de start van een vicieuze cirkel. Wanneer ouders de verkeerssituatie rond de schoolpoort als onveilig inschatten, brengen ze de kinderen liever met de wagen naar school. De autodruk stijgt, waardoor ook andere ouders dat voorbeeld beginnen te volgen. Gevolg? Meer en meer kinderen worden met de auto gebracht. We spreken zelfs over een heuse ‘achterbankgeneratie’: kinderen die altijd en overal vervoerd worden door hun ouders, en amper zelf actief deelnemen aan het verkeer.
Als school kun je helpen om deze vicieuze cirkel te doorbreken. Want als ouders de verkeerssituatie veilig achten, zijn ze geneigd om de auto te laten staan. En bewust te kiezen voor duurzame vervoersmiddelen zoals wandelen of fietsen. Deze ‘modal shift’ zorgt voor minder CO2-uitstoot, meer plaats voor voetgangers en fietsers en méér rust aan de schoolpoort.
Om meer bewustzijn te creëren organiseert het Octopusplan de jaarlijkse Strapdag: een autoluwe dag waarop we zoveel mogelijk kiezen voor stappen of trappen naar school. Het succes van dat initiatief bewijst dat een modal shift in de praktijk mogelijk is. En wanneer het één dag kan, dan lukt het zeker en vast ook vaker. Door de schoolomgeving veilig en aantrekkelijk te maken, wordt duurzame mobiliteit a walk in the park.
Een autoluwe schoolomgeving is ook positief voor het fysieke en mentale welzijn. Naar school fietsen of wandelen zorgt voor een dagelijkse portie gezonde beweging. De frisse buitenlucht draagt bovendien bij aan een goede concentratie in de klas. Een autoluwe schoolomgeving groeit organisch uit tot een ontmoetingsplek. Waar ouders, grootouders, buurtbewoners, kinderen en schoolpersoneel samenkomen voor een babbeltje. Dat creëert verbondenheid met de buurt en is positief voor de mentale gezondheid.
Deelnemen aan het verkeer is ten slotte heel nuttig voor kinderen en jongeren. Ze leren het verkeer inschatten, gevaren herkennen en hun plek innemen in het verkeer. Ze krijgen veel leerkansen en kweken vertrouwen in hun eigen verkeersvaardigheden. De voordelen daarvan zijn evident. Zeker wanneer ze uiteindelijk zonder ouders naar school fietsen en hun zelfstandigheid zien groeien.
Minder auto’s aan de schoolpoort, dat betekent ook minder draaiende motoren en dus minder CO2-uitstoot en geluidshinder. Bovendien kan een deel van de parking wijken voor bomen en struiken. De luchtkwaliteit vaart er wel bij. Voor groene scholen is het logisch dat het groen ook een plaats krijgt buiten de schoolpoort. Meer weten over groene speelplaatsen? We schreven er een blog over die je hier leest.
De meeste steden en gemeenten spannen zich in om hun schoolomgevingen veilig te maken. Maar wat verstaan we eigenlijk onder een 'veilige schoolomgeving'? Om te komen tot een veilige verkeerssituatie moet de omgeving in de eerste plaats aantrekkelijk zijn voor fietsers en voetgangers, én moet ze - zeker voor een secundaire school - vlot bereikbaar zijn met het openbaar vervoer.
Een schoolzone veilig maken, dat vraagt méér dan een zone 30-bord in de grond. Een verkeersveilige school is een totaalconcept. Het vereist maatregelen op vlak van infrastructuurwerken (engineering), handhaving (enforcement) en educatie (education). In de verkeerskunde staat dit bekend als de 3E-benadering.
Door de infrastructuur aan te pakken, wordt de omgeving ‘in theorie’ veilig. Natuurlijk blijft het nodig om de geldende verkeersregels te handhaven. Zo wordt de omgeving ook ‘in de praktijk’ veilig. De aanwezigheid van een politieagent of een gemachtigd opzichter is meestal al voldoende om iedereen aan te sporen de regels te volgen, zelfs zónder bestraffing.
Wie de verkeerssituatie aanpast, raakt de hele buurt. Daarom is educatie zo belangrijk. Niet alleen op de schoolbanken, maar voor de brede gemeenschap. Bij een groot infrastructuurproject is een breed draagvlak nodig. Als de volledige buurt achter het project staat, stijgt de kans op succes aanzienlijk.
Milieuvriendelijke verplaatsingen stimuleren en tegelijkertijd de verkeersveiligheid voor scholen verhogen: dat is duurzame mobiliteit. Het STOP-principe is daar een prima voorbeeld van.
STOP staat voor Stappen, Trappen, Openbaar vervoer en Privévervoer. Het geeft in een oogopslag de volgorde weer van de wenselijkheid van de mobiliteit. Maatregelen om de verkeersveiligheid te verhogen, moeten eerst en vooral gericht zijn op voetgangers en fietsers. Daarna komt het openbaar vervoer, zoals een schoolbus of De Lijn. De laatste prioriteit is het comfort voor auto’s, moto’s en bromfietsen.
Als er dus een keuze is tussen meer (groene) parkeerplaatsen of een breder trottoir, dan krijgt het trottoir volgens het STOP-principe altijd voorrang. Zo worden trage vervoersmiddelen de meest logische keuze voor woon-schoolverkeer.
Dat betekent natuurlijk niet dat alle parkeerplaatsen zomaar geschrapt moeten worden. Sommige leerlingen en leerkrachten hebben geen andere keuze. Bijvoorbeeld omdat ze ver weg wonen en geen openbaar vervoer ter beschikking hebben. En denk bovendien aan rolstoelgebruikers en slechtzienden. Zij hebben misschien nood aan een parking. Vergroot hun comfort door parkeerplaatsen voor hen te reserveren met symbooltegels of verkeersborden.
Jammer genoeg bestaat er niet zoiets als dé veilige schoolomgeving. Veiligheid is maatwerk. Breng daarom eerst de specifieke situatie van de school in kaart. Zo is de locatie van cruciaal belang. Een landelijke basisschool vraagt om een andere aanpak dan een middelbare school die naast een drukke gewestweg ligt. Ook de woonplaats van de leerlingen speelt een rol. Het is namelijk belangrijk om te weten welke afstanden ze elke dag moeten afleggen.
Daarnaast is de leeftijd van de leerlingen belangrijk. Een kleuterschool of basisschool is anders dan een middelbare school, hogeschool of universiteit. Hoe ouder de leerlingen, hoe beter ze voertuigen, snelheden en geluiden kunnen inschatten. Bovendien zijn kinderen van een lagere school of kleuterschool kleiner. Daardoor alleen al kunnen ze de verkeerssituatie minder goed overzien: een (slecht) geparkeerde auto volstaat om hun zicht volledig te blokkeren.
Telbare gegevens zoals het aantal ongevallen, zeggen niet alles. Ondervraag de weggebruikers. Waarom kiezen ze momenteel niet voor stappen of trappen? Welke kruispunten, oversteekplaatsen of voetpaden moeten verbeteren? Verkeerspunten die op papier veilig zijn, kunnen toch onveilig aanvoelen voor de gebruikers.
Kijk ook breder dan de vier straten rond de school. Een prachtig verbreed trottoir voor de schoolpoort heeft geen zin als de kinderen verderop het verkeer op een drukke steenweg moeten trotseren. Toegangswegen zijn veel aantrekkelijker wanneer ze veilige fietspaden, trottoirs, oversteekplaatsen, kiss-and-ridezones en busstroken hebben. Ebema_LivingCity zit graag met stadsbesturen en gemeentes samen om de brede fiets- en voetgangerszones door te trekken naar de omliggende straten.
Heb je de problemen in de schoolzone opgespoord? Dan zijn er al meteen enkele snelle oplossingen voorradig. Kleine, goedkope ingrepen die van de schoolomgeving direct een veiligere plek maken. Die ingrepen volgen best het STOP-principe, en geven dus voorrang aan voetgangers en fietsers.
Een ander perspectief
Stel: de parkeerdruk is te hoog, dan denken we meteen dat we méér parkeerplaatsen moeten voorzien. Dat is volgens het STOP-principe net niet de bedoeling. De vraag is dus niet: “Hoe maken we de omgeving veiliger?”, maar wel: “Hoe maken we de route aantrekkelijker voor voetgangers en fietsers?”. Een veilige schoolomgeving volgt dan vanzelf. Zo bekijk je het probleem vanuit een heel ander perspectief en dragen de quick wins ook bij aan een langetermijnoplossing.
Snelle oplossingen voor verkeersveiligheid
Ga foutparkeren tegen door blokken te zetten op plaatsen waar automobilisten zich regelmatig vergissen. Vergroen de omgeving met de installatie van bloembakken. En bescherm het trottoir en het fietspad met scheidingsblokken, beschermblokken en scheidingsbanden. Die mogen de voetpaden en fietspaden uiteraard niet versmallen.
Quick wins zijn een prima oplossing voor een snel effect. Maar voor een duurzame verbetering van de verkeersveiligheid zijn infrastructuurwerken aangewezen. Bijvoorbeeld in combinatie met rioleringswerken.
Kinderen zijn nog bezig met het leren van verkeersregels en -gedrag. Ze zijn vaak kleiner van gestalte en hebben niet hetzelfde gezichtsveld als volwassenen. Zorg daarom dat er meer ruimte komt voor voetgangers en fietsers. Dat kan door aanpassingen te doen op vlak van circulatie. Doorgaand verkeer kan mogelijk omgeleid worden zodat dit niet via een school passeert. En denk hierbij ook aan vrachtwagens of de huisvuilophaling.
Bekijk de mogelijkheid om een heuse fietszone of schoolstraat aan te leggen. In een fietszone moeten auto's altijd achter de fietser blijven. De auto is er te gast met een maximumsnelheid van 30 km/u. In een schoolstraat is gemotoriseerd verkeer tijdens bepaalde uren zelfs volledig verboden.
Voor sommige schoolomgevingen is een fietszone of schoolstraat geen optie. Bijvoorbeeld omdat de school op een doorgangsweg ligt. Spoor automobilisten dan aan om de maximumsnelheid van 30 km/u in de schoolzone te respecteren door het wegbeeld aan te passen of door te werken met Berlijnse kussens, wegversmallingen of verkeersdrempels in beton.
Creëer een veilige oversteekplaats voor fietsers en voetgangers met middeneilanden en (gevleugelde) zebrapaden. Geef ze hun eigen plek door trottoirs en fietspaden af te scheiden van de rijbaan (op wegen met een maximumsnelheid hoger dan 30 km/u). Bijvoorbeeld met stoepranden, trottoirbanden of betonnen verkeerspalen. Hou ook rekening met rolstoelgebruikers en slechtzienden door een extra breed trottoir aan te leggen en door boordstenen aflopend te maken aan oversteekplaatsen.
Ebema_LivingCity heeft een ruim productgamma van duurzaam prefabbeton voor kleine en grote infrastructuurwerken. Weersbestendig én met een lange levensduur. Bijvoorbeeld bestrating in alle mogelijke vormen, afmetingen en contrasterende kleuren. Al dan niet met geïntegreerde symbolen die parkeerplaatsen afbakenen, rolstoelgebruikers hun eigen plek geven of het fietspad extra in de verf zetten.
Om ook te voldoen aan de vereisten voor regenwaterbeheer, zijn waterdoorlatende klinkers een goede optie. De Eco Solutions van Ebema zijn zo ontworpen dat ze voldoen aan alle eisen, zónder in te boeten op wandel- en fietscomfort.
Om het voetpad te scheiden van de rijweg, zijn er verschillende opties. Zo is er een breed aanbod van verschillende Objects, hoogwaardig straatmeubilair in prefabbeton. Denk aan langwerpige zitelementen zoals de Beam of de Wave, die voor fietsers en voetgangers een veilig baken creëren. Een andere mogelijkheid is de ronde Sphere of de vierkante Bla Bla Bloc. Ook zij dienen tegelijkertijd als zitplaats voor wachtende ouders, én schermen het trottoir af van gemotoriseerd verkeer. Boordstenen, eilandbanden, scheidingsbanden of geïntegreerde plantvakken zijn ook een prima optie om het voet- en fietspad te beschermen.
Moet er toch gemotoriseerd verkeer door de straat? Dan kun je kiezen voor een Berlijns kussen. Eventueel mét zone 30-symbool voor extra duidelijke communicatie. Zo’n Berlijns kussen remt de snelheid van auto’s, maar is wel fietsvriendelijk. Ebema_LivingCity heeft ook verschillende verkeersdrempels in het gamma. Met belijning in wit beton en keuze tussen trapeze- of sinusvorm. We voorzien ook duidelijke fietszonetegels die automobilisten bewust maken dat ze zich op een fietsstraat bevinden.
Middeneilanden verhogen de veiligheid van de zachte weggebruiker aanzienlijk. Hiervoor hebben we boordstenen en sokkels in alle vormen en maten ontworpen. Rond, recht of hoekig, met of zonder ledverlichting of reflectorstrips. We hebben zoveel standaard boordstenen in ons gamma, dat nagenoeg alles kan. Standaard maatwerk, als het ware. Liever een snelle oplossing? We hebben ook een kant-en-klaar middeneiland ter beschikking. Zo gepiept.
We denken ook aan een vlot en veilig openbaar vervoer. We ontwikkelden een gamma van perronbanden en bushaltebanden dat perfect aangepast is aan het moderne openbaar vervoer. Integreer noppentegels om de veiligheid van mensen met een visuele beperking te garanderen.
Wie bij Ebema_LivingCity aanklopt, is zeker van een eersteklas serviceniveau. Met kwalitatieve producten, steengoed advies en vlotte levertermijnen. Ebema heeft zelfs een verhuurmodel uitgewerkt. Zo kan je onze oplossingen huren om je schoolomgeving snel en tijdelijk te beveiligen. Of om de veiligheidsstructuur tijdelijk uit te testen, vóór de start van de eigenlijke infrastructuurwerken.
Onze huurservice gaat trouwens breder dan verkeersveiligheid. Wil je tijdens de bouw van een nieuwe school een tijdelijke verharding die dienstdoet als buitenspeelruimte? Met de huur van onze grootformaat Eurodal-vloerplaten is het zo gebeurd. Deze XL-vloerplaten zijn ook handig om tijdelijke parkeerplaatsen te creëren voor een opendeurdag of schoolfeest. Lees hier meer over ons huurprogramma.
Bij Ebema staan we altijd klaar voor advies. We geven graag raad bij elke fase van je project: van planning tot uitvoering en nazorg. Zelfs voor een unieke kleur of een uitzonderlijke vorm kun je met ons in zee. Zo scoort jouw veilige schoolzone zeker en vast goede punten.
